تحریریه روزنامه خراسان چندی پیش میزبان یکی از استادان مبرز و نامآشنای عرصه روزنامهنگاری یعنی دکتر “یونس شکرخواه” بود؛ استادی که نه تنها بهرهای وافی از مباحث تئوریک دارد، بلکه در عرصه عمل نیز تجارب گرانسنگی را پشت سر نهاده است. وی در نشستی صمیمانه با تحریریه خراسان از تحولات جدید در حوزه روزنامهنگاری و همچنین افقهای نوین در این عرصه سخن گفت.
به گزارش ایسنا گزیدهای از این سخنان در پی میآید:
از ماشینهای سربی تا ورود دیجیتالیزم
هنگامی که من وارد حرفه روزنامهنگاری شدم برای چاپ از ماشینهای سربی استفاده میکردیم که کاری سخت و دشوار بود و از همین رو آن فضای سربی نسل ما را نسلی منضبط بار آورد. پس از مدتی با ورود کامپیوتر و فکس به تحریریهها و بعدها استفاده از دوربینهای دیجیتال یا به دیگر سخن ورود دیجیتالیزم به تحریریهها، فضای روزنامهنگاری کاملاً دگرگون شد. حال سوال این جاست که با توجه به این تغییرات پرشتاب، روزنامهای مانند روزنامه خراسان که اکنون از «فرمتی» کاملاً قابل قبول برخوردار است، در ۱۰ سال آینده در چه وضعیت و شرایطی خواهد بود؟
ژانرهای رسانهای
برای پاسخ گفتن به این سوال باید از ژانرهای رسانهای موجود سخن گفت که در واقع رسانههای چاپی (Printing Media)، رسانههای الکترونیک ( Electronic Media) مانند رادیو و تلویزیون و رسانههای مرتبط با وب (Web Media) هستند. میتوان گفت که رابطه رسانههای چاپی از جمله روزنامهها با رسانههای مرتبط با وب یا رسانههای آنلاین همچون رابطه شبکههای ملی تلویزیونی با شبکههای تلویزیونی ماهوارهای است. با ورود شبکههای ماهوارهای همانند CNN، پخش زنده تلویزیونهای ملی در معرض آسیب جدی قرار گرفت تا آن جا که تلویزیونهای ملی ناچار شدند دفترهای بینالمللی خود را به دلیل مقرون به صرفه نبودن تعطیل کنند. همچنین با سرعت انتشار اخبار از شبکه های ماهوارهای، تلویزیونهای ملی به وادی ارائه تحلیل به جای انتشار اخبار به روال گذشته سوق داده شدند. اکنون نیز بر خلاف فضای وب، رسانههای چاپی در بند زمان و مکان هستند و عملاً با آغاز روند چاپ و توزیع روزنامهها، امکان انتشار اخبار تازه از این طریق تا ساعاتی پیاپی منتفی و متوقف میشود، این در حالیست که در فضای وب این محدودیت زمانی برای انتشار اخبار وجود ندارد. همین عامل سبب شده است که رسانههای چاپی و به صورت خاص روزنامهها مجبور به عقبنشینی از عرصه خبر شوند. با این حال تلاشهایی هم برای بازگرداندن قلمروهای پیشین آغاز شده است که افقهای نوینی در عرصه روزنامهنگاری به شمار میروند و من به سه دسته از آنها اشاره میکنم.
خبرهای تعقیبی(Follow up news )
باید خود را عادت دهیم که اگر امروز خبری را از رویدادی تهیه کردهایم، فردا نیز آن رویداد را تعقیب و پیگیری کنیم، زیرا آن چه در حقیقت پایان یافته خبر و نه اصل رویداد است. به عنوان مثال اگر امروز خبری را از تصادفی تهیه کردهاید، باید بدانید که رویدادهای مرتبط با این تصادف (مسائل درمانی، دعاوی حقوقی یا کیفری و…) در روزهای آینده هم ادامه می یابد و باید آنها را پیگیری کنید. تاکید میکنم که این تعقیب و پیگیری باید در هر صورت به عنوان یک عادت نهادینه شود، هر چند خبرهای تعقیبی مجال انتشار نیابند.
مسئله محوری(Problem orien ted)
اعضای تحریریهها باید در یک ماموریت مشترک مسائلی را بیابند و برای حل آنها راهکارهایی ارائه دهند؛ زیرا بر اساس تعاریف جدید، روزنامهها نه نقطه مقابل دولتها، بلکه شریک آنها در حل مسائلند. مسئله محوری در واقع حساسیت و وفاداری روزنامه نسبت به برخی مسائل و ارائه راه حل برای آنهاست. به عنوان نمونه، موضوع بافتهای فرسوده در مشهد میتواند در زمره مسائل باشد. مسئله محوری همچنین میتواند به تناسب زمان محقق و مثلاً در فصل تابستان مسائلی مانند استخرها یا کلاسهای آموزشی در مشهد پیگیری شود. برای تحقق مسئله محوری روزنامه نباید منتظر اظهار نظری از سوی مسئولان ذیربط درباره موضوعی باشد، بلکه باید خود مسائلی را بیابد و با تامل در چگونگی و چرایی آن مسائل، راهحل هایی عرضه کند.
استفاده از نرمافزارها و ابزارهای جدید
اکنون نرمافزارهای متعددی عرضه شده است که روند خبرهای تعقیبی و مسئله محوری را برای روزنامهنگاران تسهیل میکند. برخی از این نرمافزارها (که به رسانههای چاپی اختصاص دارند) قادرند با گرفتن دادهها، گرافیکهای خبری،اینفوگرافی و… طراحی کنند؛ امکانی که اینگونه نرمافزارها فراهم میآورند، به صورتی است که خواننده می تواند به جای مثلاً خواندن سه صفحه روزنامه درباره تحولات لیبی، تنها با نگاه کردن به طرحی از این تحولات مطلع شود. گونه دیگری از این نرمافزارها دادههای پیشینی را به خبر کنونی میافزایند و از این رهگذر خبر را برای خواننده، خواندنی میکنند. استفاده از نرمافزارهای جدید در رسانههای چاپی به جریانی دامن زده است که از آن به «روزنامهنگاری دادهنگارانه» (Data Journalism) تعبیر میشود. در این میان البته نباید از به کارگیری وسایل جدید مانند برخی ضبط های خبرنگاری که امکانات در خور توجهی دارند نیز غفلت کرد.
نرمخبر گونهای از روزنامهنگاری نیست
دکتر شکرخواه پس از پایان سخنانش به سوالهای دو تن از اعضای تحریریه خراسان هم پاسخ داد. وی در پاسخ به این پرسش که استفاده افراط گونه از نرم خبر در روزنامههای مطرحی مانند فایننشال تایمز، آبزرور، وال استریت ژورنال و… بازخوردی منفی در مخاطبان داشته است، گفت: من مبدع نرم خبر نیستم اما درباره نرم خبر و آداب و عناصر آن نوشته ام. نرمخبر آن گونه که من تعریف کردهام گونهای از روزنامهنگاری نیست بلکه سبکی در کنار دیگر سبکهای نوشتن خبر است. نرم خبر به مثابه یکی از ابزار روزنامهنگار در جعبه ابزار اوست. طبیعتاً، اضطرار و عدم اقبال از سوی خوانندگان موجب شد که حتی روزنامهای عبوس مانند وال استریت ژورنال به سبک نرم خبر روی آورد اما مسئله این است که این سبک را باید در جای خود استفاده کرد. اساساً برای انعکاس برخی رویدادها استفاده از سبک نرم خبر هیچ جایگاهی ندارد و برای آنها باید لزوماً از سبک سخت خبر استفاده کرد. از سوی دیگر، استفاده افراطی از نرم خبر گاه موجب میشود که خواننده احساس کند قصد فریب دادن او در میان است.
الگوهای چهارگانه ارتباط اتاقهای خبر چاپی و آنلاین
دکتر شکرخواه افزون بر این در پاسخ به سوال دیگری درباره الگوهای ارتباط اتاقهای خبر چاپی و آنلاین به چهار الگو در این زمینه اشاره و اظهار کرد: در برخی روزنامهها که وب سایت نیز دارند اتاق خبر چاپی و آنلاین یکی است و هر آن چه در تحریریه تهیه و تولید میشود، روی وب سایت هم قرار میگیرد. در برخی دیگر، اتاقهای خبر چاپی و آنلاین کاملاً مستقل از یکدیگر است. در الگویی متفاوت با این دو، گروهی در مرحله بعد از اتاق خبر چاپی قرار دارد که اخبار را پس از پردازش روی وب سایت قرار میدهد. الگوی چهارمی هم وجود دارد که الگوی ایدهآل خوانده شده است. بر اساس این الگو، اتاق خبر آنلاین، نعلی شکل و با دیواری دیجیتال در کنار تحریریه مستقر میشود. البته من خود در دو مجموعهای که پیش بردهام از الگوی اتاقهای خبر مستقل استفاده کردهام.
دکتر یونس شکرخواه در سال ۱۳۳۶ در مشهد به دنیا آمد. شکرخواه دارای مدرک کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی، کارشناسی ارشد ارتباطات و دکترای علوم ارتباطات است. وی فعالیت حرفهای روزنامهنگاری خود را از سال ۱۳۶۰ با ترجمه مقالهای برای روزنامه اطلاعات آغاز کرد. شکرخواه از متخصصان حوزه دانش ارتباطات و از مترجمان این رشته به زبان فارسی است. پایاننامه دکترای یونس شکرخواه کتابی با عنوان “روزنامهنگاری سنتی و روزنامهنگاری سایبر” است که در آن به بررسی نگرش صاحبان نظر درباره آثار فناوریهای نوین ارتباطی بر آزادی بیان پرداخته و در آن با ۱۰ نفر از استادان برجسته ارتباطات جهان نیز مصاحبه شده است. وی کتابهایی در زمینههای روزنامهنگاری، ارتباطات و فناوری اطلاعات هم تالیف کرده است که از آن جمله میتوان به مبانی خبرنویسی، مجموعه مقالات خبرنویسی مدرن، شیوههای مصاحبه در مطبوعات و… اشاره کرد. شکرخواه بیش از یک دهه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها (دفترمطالعات و توسعه رسانهها) تدریس کرده است و در کارنامه وی، دبیری بخش بینالملل و عضویت در شورای تیتر کیهان (۱۳۷۷-۱۳۶۱)، عضویت در شورای علمی فصلنامه رسانه، ماهنامه تخصصی صنعت چاپ، فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، عضویت در شورای سردبیری کتاب هفته، سردبیری جام جم آنلاین (۱۳۸۴-۱۳۸۱) و سردبیری همشهری آنلاین (از سال ۱۳۸۵) به چشم میخورد. شکرخواه در سال ۱۳۸۷ برای یک دوره دو ساله به ریاست موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا دانشگاه تهران منصوب شد. این مسئولیت با حکم رئیس دانشگاه تهران دو سال دیگر تمدید شد.
|
|||
دیدگاهتان را بنویسید