محمد جواد محسن زاده دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات – دست اندرکاران و ارتباط گران به ویژه روابط عمومی ‏ها بویژه در مراکز متولی مرتبط با حوزه های دانش بنیان، تولید، اقتصاد، کشاورزی، صنعت، دام و طیور، گردشگری و آموزشی و سایر رشته ها می بایست فضای پویا و با نشاط اجتماعی را فراهم کنند و از ظرفیت همه اقشار مردم بویژه نخبگان و مخاطبین استفاده کنند تا منجر به خلاقیت و نوآوری، توسعه کارآفرینی با تکیه بر اقتصاد مقاومتی شوند.

شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)– بدون تردید کارشناسان روابط عمومی‏ ها به عنوان کانون مهم نظام ارتباطی و اطلاع رسانی؛ نقش تعیین کننده‏ای در افزایش آگاهی ‏های عمومی جامعه، فرهنگ ‏سازی و تنویر افکار عمومی دارند و می توانند اعتمادبخش، وحدت آفرین، مردم محور و منجر به کارآفرینی، حمایت از تولید ملی، رونق کسب و کار و اشتغال، بازاریابی و معرفی مشاغل جدید بویژه در حوزه های مرتبط با اقتصاد دانش بنیان از جمله الکترونیک، فناوری اطلاعات، رسانه های نوین ارتباطی، فضای مجازی، گرافیک، گردشگری و در نهایت رشد اقتصادی درون زا و برون زا و توسعه پایدار شوند.

تولید و اشتغال، منجر به مبارزه با فقر، سبب قدرت و عزت انسان و موجب رشد و شکوفایی جامعه می شود؛ به همین دلیل، مقام و منزلتِ کار و کارگر در آموزه های دینی، هم طراز فعالیتِ جهادگران و مبارزان فی سبیل الله و در خط مقدم جبهه های نبرد حق علیه باطل قرار گرفته است.

نامبرده رنج گنج میسر نمی شود / مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد (سعدی)

رهبر معظم انقلاب اسلامی مدت مدیدی است که با توجه به شرایط و نیازهای زمان با انتخاب شعار و عنوان سال در پیام های نوروزی، خواستار تمرکز مسئولین و مردم برای برنامه ریزی و انجام امور برای رشد، توسعه، عزت ملی و استقلال همه جانبه در همه امور اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حوزه های دیگر می باشند. انتخاب عنوان کلیدی «اقتصاد مقاومتی» برای دو سال پیاپی در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ نشان دهنده اهمیت موضوع اقتصاد می باشد.

 

متخصصان و مدیران روابط عمومی‌ برای تحقق عملی شعار سال ۱۳۹۶ به نام «اقتصاد مقاومتی؛ تولید ـ اشتغال» می توانند با برنامه ریزی، بهره گیری از انواع ابزارها و روش ها در انجام وظایف خود (اطلاع رسانی، آموزش، تبلیغ، انتشار نظرسنجی ها و…)؛ موجب جلب و جذب بیشتر مخاطبان به منظور تحقق اهداف سازمانی، بنگاه های خصوصی و مدیریتی شوند.

کلیدواژه ها: روابط عمومی، تولید، کار، اشتغال، اقتصاد مقاومتی

مقدمه و بیان مسئله

بر اساس قانون اساسی کشور، ترسیم و ابلاغ سیاست های کلی نظام و جهت‌گیری کشور بر عهده رهبری نظام است که از طرق مختلف به اجرا در می آید: سخنرانی، ابلاغ ها، نامه ها، دستور و در پاره ای موارد حکم حکومتی.

فلسفه نامگذاری سال ها، فرهنگ سازی و جلب توجه مردم به یک ارزش و در نقطه مقابل آن یک مسئله و مشکل است. بر این اساس؛ رهبر معظم انقلاب با دریافت اطلاعات و گزارش های سراسر کشور، مطالعات و تجربه شخصی، درک و دریافت از معارف اسلامی، قرآنی، مفاهیم انسانی، اشراف به مسائل مختلف کشور، بر اساس تحولات و اتفاقات منطقه و جهان و بررسی بدنه کارشناسی نظام و مشورت با نخبگان هر سال را نام‌گذاری می‌کنند تا بر اساس آن عمده سیاست ها و جهت گیری های نظام تنظیم و پیگیری شود.

امسال نیز حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام نوروزی‌شان، سال ۱۳۹۶ هجری شمسی با تکیه بر شعار سال گذشته (اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل) به عنوان سال «اقتصاد مقاومتی؛ تولید ـ اشتغال» نام‌گذاری کردند و این امر نشان دهنده مطالبه مردم و رهبری برای فعالیت هر چه بیشتر مسئولین، فعالان رسانه ای، ارباب جراید و مطبوعات، متخصصان اقتصادی و… برای تحقق این موضوع و خط مشی است.

امروزه روابط عمومی ها با استفاده از راهکارها و ابزارهای مختلف تبلیغاتی از جمله برگزاری سمینارها، دوره های آموزشی، استفاده از گرافیک اطلاع رسان و ارتباطات گرافیکی (غیرکلامی)، استفاده از علم فناوری اطلاعات و ارتباطات بویژه بستر رسانه، فضای مجازی و گروه های اجتماعی درصدد رقابت سالم، مشارکت گرایی و جذب مخاطبان، حرفه گرایی و آموزش، فرهنگ سازی، اصلاح سبک زندگی و برهم زدن عادات غلط و تنویر افکار عمومی می‌باشند و توان مدیریت تفاهم میان سازمان و ذینفعان برای تضمین منافع مشترک و در نهایت شکوفایی اقتصادی را دارند.

ضرورت و اهمیت طرح

پرداختن به موضوع اقتصاد مقاومتی امری مهم و ضروری برای روابط عمومی ها می باشد به دلیل اینکه در حال حاضر، مطالبه اصلی مردم رونق محسوس در حوزه تولید و اشتغال است. دشمنان ملت ایران تلاش دارند تا به درهم ریختگی اقتصاد اقدام کرده و از این ناحیه ضرباتی به کشور وارد کنند؛ بنابراین اقتصاد مقاومتی و یا مقاومت در اقتصاد، نسخه ای کارساز برای عبور از این مرحله است.

امروزه با توجه به تغییرات گسترده و روزافزونی که در عرصه علم ارتباطات و روابط عمومی بویژه در حوزه ارتباطات آنلاین، فن آوری های نوین ارتباطی و هنر ارتباطات گرافیکی حادث شده، این ضرورت را ایجاب کرده است تا شناخت وظایف، مأموریت ها و  نقش روابط عمومی ها متناسب با نیاز شرایط اقتصادی کشور و تبیین و انتقال پیام شعار سال به منظور ترغیب، اقناع و جذب آن توسط ملت شریف ایران برای تحقق اقتصاد مقاومتی با توسعه کار و کارآفرینی و ایجاد اشتغال و رسیدن به توسعه پایدار صورت پذیرد.

 

روش شناسی

مقاله پیش رو با هدف شناخت جایگاه روابط عمومی ها در ترویج تولید، کار، فرهنگِ اشتغال و تحقق شعار اقتصاد مقاومتی در بین عموم مردم صورت گرفته است. در راستای رسیدن به این هدف، محقق با استفاده از روش کیفی و مشاهده مشارکتی اطلاعات لازم برای نگارش مقاله را از طریق توصیفی، مشاهده آنلاین، پیمایشی و کتابخانه ای گردآوری و تألیف شده است.

اهداف و سؤالات

در این مقاله سه هدف، شامل یک هدف اصلی و دو هدف فرعی بررسی شد.

هدف اصلی: نقش روابط عمومی در رشد و توسعه تولید ملی، ایجاد اشتغال و کارآفرینی با تکیه بر اقتصاد مقاومتی

اهداف فرعی: ۱ – شناخت مفاهیم نظری اقتصاد مقاومتی؛ روابط عمومی و تبیین کارکردها و ۲ – نقش متخصصان روابط عمومی در انتقال پیام و ترغیب مخاطبان برای تحقق شعار سال.

سؤالات نیز در دو بخش سؤالات کلی و جزیی به شرح ذیل مطرح و بررسی شد:

 

سوال کلی

آیا متخصصان روابط عمومی و حوزه ارتباطات می توانند در توسعه اشتغال و کارآفرینی با تکیه بر اقتصاد مقاومتی موفق باشند؟

 

سوالات جزئی : ۱ – متخصصان روابط عمومی چگونه می توانند در تشویق، ترغیب و اقناع مخاطبان برای تحقق عملیاتی اقتصاد مقاومتی مؤثر باشند؟ ۲ – جایگاه و نقش متخصصان روابط عمومی در اجرای برنامه و سیاست اقتصاد مقاومتی چیست؟ ۳ – روابط عمومی ها چه نقشی در ایجاد جاذبه های شغلی بویژه برای جوانان در شناسایی  فعالیت های و انجام امور و کارهای مربوط به حرفه گرایی، تولید، ایجاد کسب و کار بویژه تکیه بر اقتصاد دانش بنیان را دارند؟

 

فرضیات

ـ به نظر می رسد متخصصان روابط عمومی در انتقال پیام های مرتبط با اهمیت کسب و کار، حمایت از تولید و کار ایرانی به مخاطبان و ترغیب آنان برای استفاده از سبک زندگی اسلامی و تحقق شعار سال می توانند نقش مؤثری ایفا کند.

ـ به نظر می رسد روابط عمومی ‏ها با استفاده از فناوری های نوین رسانه های جمعی؛ خلاقیت و نوآوری  و استفاده از ابزارهای نو و طراحی در مجموعه ها و سازمان های دولتی و خصوصی و تعمیم به کل سازمان و عموم مردم در مقیاس ملی و بین المللی می توانند تحرک و نشاط سازمانی، فردی و عمومی را در راستای کارآفرینی، ایجاد اشتغال و گسترش فرهنگ اقتصاد مقاومتی را ایجاد کنند.

 

مبانی نظری تحقیق

مبنای نظری تحقیق و موضوعات بحث شده برای تبیین علمی پژوهش بر اساس آموزه های دینی در اهمیت کار، تولید و اشتغال، فرمایشات حضرت امام خمینی (ره) و حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) و در حوزه ارتباطات از نظریه نقش وسایل ارتباط جمعی ویلبر شرام، تبلیغات به مثابه گفتمان دانش ـ قدرت میشل فوکو، نظریه ارتباطی اشاعه و نوآوری اورت.ام. راجرز همچنین نقش‌های اجتماعی ارتباطات هارولد لاسول و چارلز رایت و نقش ارتباطات گرافیکی محمد جواد محسن زاده بوده است.

 

مفاهیم نظری

یکی از مهم‌ترین گام های مؤثر در توصیف، تحلیل و تبیین هر موضوع یا پرسش در تحقیقات موضوع محور یا مسئله محور، مفهوم شناسی واژگان اساسی و کلیدی می باشد.

بر این اساس، ابتدا مفاهیم کلیدی این تحقیق ـ که ترکیب آن ها تشکیل دهنده عنوان و مهم ترین موضوعات مقاله حاضر است ـ را به طور مجزا و خلاصه شرح داده و سپس از این رهگذر به واکاوی موضوع تحقیق و نتایج آن پرداخته می شود:

«نقش»: در لغت نامه دهخدا، به معنای نگاشتن، نگارش، نقش کردن، کندن نگین، زینت کردن چیزی به رنگ یا رنگ هایی، صورت، شکل، تصویر، نشان یا اثر گذاشتن در روی زمین معنا شده است و در اصطلاح به رفتاری گفته می شود که دیگران از فرد یا گروهی که پایگاه معینی را احراز کرده اند، انتظار دارند.(کوئن: ۱۳۸۷، ۸۰)

«روابط عمومی»(PublicRelation) : تاکنون در خصوص روابط‌عمومی صاحب‌نظران تعاریف زیادی ارایه کرده‌اند. “رکس‌هارلو” از پیشگامان روابط‌عمومی در جهان در تعریف روابط‌ عمومی می‌گوید: “روابط عمومی عبارت از دانشی است که توسط آن، سازمان‌ها آگاهانه می کوشند به مسئولیت اجتماعی خویش عمل کنند تا بتوانند تفاهم و حمایت کسانی را که برای موسسه اهمیت دارند، به دست آورند. “ (اسکندری، ۱۳۸۳، ۵۹).

 انجمن متخصصان روابط عمومی ایران با برگزاری جلسات متعدد و کسب نظر و دیدگاه کارشناسان وصاحب نظران حوزه روابط عمومی در جلسه هیات مدیره انجمن مورخ۲۳ فروردین سال ۱۳۹۵ برای روابط عمومی تعریف زیر را مصوب کرد: “روابط عمومی عبارت است از مدیریت تعامل و تفاهم میان سازمان و ذینفعان که به تضمین منافع مشترک و اعتماد متقابل می انجامد و موجب افزایش اعتبار و رضایت طرفین می شود.“(iaprs.ir)

«توسعه»(develop): تـوسـعـه، یـک رونـد خـلاق و نـوآور در جـهـت ایـجـاد تـغییرات زیربنایی در سیستم اجـتـمـاعـی اسـت. در فرهنگ فارسی عمید، توسعه به معنای بسط، پیشرفت، گسترش، وسعت و عمران آمده است.

«رشد»(accretion): در لغت نامه دهخدا در برابر کلمه رشد معنای رویش، نمو و ترقی آمده است. همچنین پایداری و ایستادگی در راه راست، هدایت ، رستگاری و از گمراهی در آمدن از دیگر معانی رشد می باشد.  همچنین در لغت نامه های مختلف ، اصطلاح «در حال رشد» را به معنای «رو به پیشرفت» ذکر کرده اند.

«کارآفرینی»: این واژه از کلمه فرانسوی ” Entrepreneurs ” به معنای “متعهد شدن ” نشات گرفته است کارآفرینی اولین بار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت و تمامی مکاتب اقتصادی از قرن ۱۶ میلادی تا کنون به نحوی کارآفرینی را در نظریه های اقتصادی خویش تشریح نموده اند. بنابـر تعریف واژه نامه دانشگـاهی وبستر، کارآفرین کسی است که متعهد می شود مخاطره هـای یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی ، اداره و تقبل کند.

«تولید»: در فرهنگ فارسی عمید، به سه معنا آمده است: ۱. چیزی را از چیز دیگر به‌وجود آوردن؛ زایاندن؛ ۲. (اقتصاد) حاصل‌ کردن چیزی از طریق زراعت یا صناعت و ۳. (اقتصاد) مقدار کالای تهیه‌شده.

«اشتغال»: در لغت نامه دهخدا به معنای به کاری پرداختن و مشغول شدن آمده است.

کارکرد روابط عمومی

روابط عمومی یا هنر هشتم حوزه ای از ارتباطات است که بیش از پیش و در سطح گسترده جهانی مورد توجه اندیشمندان، پژوهشگران و کارشناسان قرار گرفته است. این حوزه رو به رشد، با گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی و نیازهای سازمانی به ارتباط فعال‌تر و تعامل گسترده‌تر با مردم برای انتقال تولیدات مختلف در حوزه های گوناگون مورد توجه انسان، توسعه‌ای روزافزون یافته است.(باقریان، ۱۳۹۰)

اعمال مدیریت شایسته در جامعه، در درون شبکه‌هاى ارتباطى گسترده نیاز به اطلاعات و آگاهى‌هاى متقن، به روز، واقعى و کارآمد از جامعه دارد. دستیابى به چنین اطلاعات و آگاهى‌ها نیاز به روابط عمومى قوى و پایدار را محرز مى کند. از عمده وظایف روابط عمومى مى‌توان به این موارد اشاره کرد(دیندارفرکوش و صدری نیا، ۱۳۸۱، ۷۲)

–   مطلع کردن و خبر دادن

–   ترغیب، تشویق، ترویج و تبلیغ

–   انجام تحقیقات اجتماعى و افکار سنجى و پیوند آن به منابع سازمان و عموم مردم

–   هماهنگى موارد نیاز سازمان

–   برقرارى ارتباط با فرد، گروه، عموم و سازمان‌ها به نحوى که براى آن مؤسسه یا سازمان اهمیت دارد یا در آینده خواهد داشت.

اقدامات و فعالیت‌هایى که از سوى روابط عمومى انجام مى‌گیرد به ۲ دسته تقسیم مى‌شوند:

نخست، فعالیت‌هایى که از قبل پیش‌بینى و برنامه‌ریزى شده و با بررسى طرح‌هاى اجرایى با آمادگى به اجرا در مى‌آیند. دسته دوم، آن سرى از فعالیت‌ها و اقدامات اجرایى است که بنا به نیاز و براساس مصلحت روز، ضرورت اجراى آن وجود دارد.

در اجراى هر برنامه کلى، عمومى، یا جزیى و مقطعى روابط عمومى‌ها چهار مرحله وجود دارد که طى صحیح و منظم این مراحل، موفقیت اقدامات روابط عمومى‌ها، را تضمین مى‌کند و از آغاز تا پایان یک چرخه (سیکل بسته) را تشکیل مى‌دهد: (تحقیق، تهیه برنامه، ارتباط، ارزیابى) در حقیقت طبیعت تشکیل روابط عمومى به علت اقتضاى مبرم زمان، براى راهنمایى و رهبرى افکار عمومى است.(کاظم پور و همکاران، ۱۳۸۸).

از آنجایى که روانشناسان اجتماعى معتقدند، تنها درصد کمى از مردم در برابر پیام جدید فعال، جست وجوگر و پذیرا هستند و بیشتر افراد با بی‌تفاوتى از کنار پیام‌هایى که نشر مى‌یابد، مى‌گذرند و تنها با پیام‌هایى که به شدت با سرنوشت مادى و معنوى آنها بستگى پیدا مى‌کند و تأثیر عمیق در حیات اجتماعى، اقتصادى و روانى آنها به جا مى‌گذارد توجه اکثریت جامعه را به خود جلب مى‌کند.(شنتون، ترجمه باقریان، ۱۳۸۴).

مدیران سازمان‌ها، همواره از مسئولان روابط عمومى مى‌خواهند تا افکار عمومى موجود را براى آنها ارزیابى کرده توزیع دهند و یا در موارد نیاز افکار عمومى مساعد ایجاد کنند و یا افکار عمومى منفى را چنانچه وجود دارد، تغییر دهند شناخت افکار عمومى نحوه شکل گرفتن و راه‌هاى تغییر آن براى مسئولان روابط عمومى داراى اهمیت است. زیرا آنان را قادر مى‌سازد با موفقیت تغییرات لازم را در افکار عمومى ایجاد کنند.

روابط عمومى‌ها روش‌هاى گوناگونى را به خدمت مى‌گیرند، تا در جریان افکار عمومى سازمان خود باشند، ضمناً آن را هدایت کنند که پاره‌اى از آنها ساده و پاره‌اى دیگر پیچیده هستند. در حرفه روابط عمومى و ارتباطات، منظور، تبلیغ به کارگیرى فن، ترغیب، تشویق و استفاده صحیح و مؤثر از همه تکنیک‌هاى ارتباطى، جمعى، فردى و گروهى است.(رضوانی گیل کلایی، ۱۳۸۷، ۶۵).

دکتر احمد یحیایی ایله ای در کتاب “روابط عمومی حرفه ای” چهار وظیفه اصلی برای روابط عمومی حرفه ای تدوین کرده است که عبارتند از: تحقیقات، انتشارات، تبلیغات و ارتباطات.

وی می گوید: سه وظیفه پیشین روابط عمومی مهم ترین وظیفه روابط عمومی یعنی ارتباطات را پشتیبانی می کنند. به این معنا که هدف اصلی از تحقیقات، انتشارات و تبلیغات در روابط عمومی ها ایجاد، حفظ و تداوم ارتباطات سازمانی است.(یحیایی، ۱۳۹۰، ۵۳)

دنیای امروز بدون هیچ تردید و شبهه ای پذیرفته است که روابط عمومی در سطوح راهبردی و عالی سازمان قرار دارد و جایگاه کارگزار روابط عومی در تیم رهبری یا هیئت مدیره سازمان و شرکت و به عنوان مشاور بالاترین مقام رسمی می باشد. چراکه روابط عمومی اصولا مدیریت راهبردی و استراتژیک است و در مدیریت راهبردی سازمان نقش اساسی دارد.

امروزه رهبران باهوش سازمان ها به افکار عمومی و قدرت آن واقف اند و نسبت به آن حساس اند و به آن احترام می گذارند. اذهان و افکار عمومی نیز با اطلاعاتی شکل می گیرد که توسط موافقان یا مخالفان سازمان به جامعه نشت یافته و منتشر می شود.

در خصوص ارتباط با سازمان، روابط عمومی را چشم، گوش، زبان، آیینه ی تمام نما، وکیل مدافع و تصویرساز سازمان می دانند که نقش بسزایی در انتقال پیام سازمان، ترغیب، اقناع و جذب آن توسط مخاطبان سازمان دارد. اهمیت روابط عمومی به اندازه ای است که بسیاری از شرکت هایی که متولد شده اند بدون داشتن روابط عمومی پویا و قوی در حالات بحرانی و کوران حوادث جامعه گرفتار آمده یا از بین رفته اند.

مخاطبان روابط عمومی

مخاطبان روابط‌عمومی به دو دسته درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم می شوند که به شرح ذیل می باشند:

الف) مخاطبان درون سازمانی‌: در درون سازمان قرار دارند و به طور مستقیم با سازمان مرتبطند و شامل این افراد هستند:

۱) بالاترین مقام سازمان‌، مدیران و مشاوران سازمان.

روابط‌عمومی باید دیدگاه‌های موجود در محتوای رسانه‌ها‌، افکار عمومی جامعه و درون سازمان نسبت به عملکرد سازمان و وضع روحی و علاقه‌مندی کارکنان به اهداف سازمانی را به دلیل موثر بودن نظر آنها در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های سازمان، به آگاهی این گروه برساند.(کاظم پور و همکاران، ۱۳۸۸).

۲) کارکنان سازمان و خانواده‌های آنها

روابط‌عمومی باید اهداف و سیاست‌های سازمان را به منظور کسب تفاهم بیشترکارکنان و مشارکت مناسب آنها در برنامه‌ها از طرق مختلف نظیر: برگزاری نشست‌ها و مناسبت‌ها، انتشار نشریه داخلی و بروشور و اطلاع رسانی از طریق وب سایت سازمان به آگاهی کارکنان برساند.

۳) کارکنان روابط‌عمومی

مدیر روابط‌عمومی باید ضمن تشریح برنامه‌های سازمان وروابط‌عمومی، زمینه مشارکت مناسب تمامی کارکنان روابط‌عمومی در فعالیت‌ها را فراهم کند (امیری، ۱۳۹۳، ۷۶).

ب ) مخاطبان برون سازمانی روابط‌عمومی: مستقیماَ با سازمان مرتبط نیستند و در زیر مجموعه مدیریت آن قرار ندارند و عبارند از:  

۱) مردم روابط‌عمومی باید به وسیله ابزارها و فنون ارتباطی از دیدگاه‌های موجود نسبت به سازمان آگاه و اهداف و برنامه‌های خود رانیز از طرق مختلف به ویژه رسانه‌های ارتباط جمعی به آگاهی مردم برساند.

۲) سازمان‌های همکار و مشابه: روابط‌عمومی باید از طریق بررسی محتوای رسانه‌ها‌، حضور در گردهمایی‌ها و نمایشگاه‌ها از اهداف‌، برنامه‌ها‌، خدمات و کالاهای جدید و نقاط قوت و ضعف سازمان‌های مرتبط و مشابه با سازمان خود مطلع و آنها را به آگاهی مدیران و کارکنان سازمان برساند.

۳) نخبگان‌، استادان وپژوهشگران و متخصصان و گروه‌های مرتبط با فعالیت سازمان: روابط‌عمومی باید ضمن بررسی آثار و گفته‌های این افراد که دارای نفوذ فراگیری بین افراد و گروه‌های مرتبط با فعالیت سازمان هستند‌، دیدگاه‌های آنان را به درون سازمان منتقل کند تا بخش‌های مختلف از آن استفاده کرده و از کاستی‌های موجود بکاهند و فعالیت‌های جدیدی را آغاز کنند.

۴) رسانه‌های ارتباط جمعی: روابط‌عمومی باید با ارایه اخبار، اطلاعات‌، تفسیر، تحلیل و گزارش‌های مختلف در زمینه اهداف، برنامه‌هاو فعالیت‌های خود به رسانه‌ها‌، حضور فعال سازمان خود را در جامعه به طور مداوم و همیشگی نشان دهد تا جامعه نسبت به آن احساس آشنائی کند(فرخی، ۱۳۹۲، ‌۶۵).

 

مفهوم اقتصاد مقاومتی

اقتصاد در لغت به معنای میانه روی است و اقتصاد مقاومتی در حقیقت شناخت و تلاش برای کنترل بی‌اثر کردن تاثیرها و فشارهایی است که باعث می شود فرصت ها از دست رود. کاهش وابستگی‌های خارجی، افزایش تولید داخلی و ملی کشور، سعی برای خوداتکایی، عبور از سختی ها و رسیدن به نقاط مثبت ملی از مصادیق اقتصاد مقاومتی است.

این واژه نخستین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال ۱۳۸۹ مطرح گردید.

مقام معظم رهبری «اقتصاد مقاومتی» را مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل « فشار اقتصادی دشمنان » و « آمادگی کشور برایی جهش» را معرفی کردند و فرمودند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.» (سایت khamenei.ir ، بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی، ۲۰/۱۲/۱۳۹۲)

اقتصاد مقاومتی به معنای تشخیص حوزه‌های فشار و به دنبال آن  تلاش برای کنترل و بی‌اثر کردن تاثیر آنها  بر اقتصاد کشور و معیشت مردم  می‌باشد اما در شرایط آرمانی و با پیاده سازی اقتصاد مقاومتی می توان این فشارها را به فرصت تبدیل کرد و در جهت رشد اقتصادی و اجتماعی کشور از آن بهره گرفت. واقعیت اینست که این روش اقتصادی از نظر تعریف با اقتصاد ریاضتی تفاوت دارد.

در اقتصاد مقاومتی هدف استفاده از توان داخلی برای خودکفایی و بی نیازی در مواقع تحریم ها و استفاده بهینه از منابع و داشته ها، جلو گیری از ریخت و پاش های بی رویه  و مدیریت مصارف است.

 

تحلیل نظریه های ارتباطی

همزمان با پیشرفت بشر و بروز تکنولوژی‌های جدید ارتباطی و هنری، اگر شیوه آموزش مهارت های کسب و کار، فرصت های شغلی، مفاهیم کارآفرینی، انتقال و جلوه گر ساختن پیام‌های موردنظر اقتصاد مقاومتی و تولید ملی با استفاده از امکانات جدید، با جذابیت بخشی، استفاده از بستر پایگاه‌های وسایل ارتباط جمعی نوین، فضای مجازی و ارتباطات گرافیکی در مسیر مورد توجه جامعه هدف بویژه جوانان صورت پذیرد، می‌تواند منجر به ترغیب، تشویق و اقناع مخاطبان بویژه جوانان در ایجاد و رشد و توسعه اقتصاد شود.

نقش وسایل ارتباط جمعی: امروزه عمده ترین نقش های وسایل ارتباط جمعی عبارتند از: فرهنگ سازی، آموزش، خبر، اطلاع رسانی، گذران اوقات فراغت و ایجاد مشارکت اجتماعی. (معتمدنژاد، ۱۳۸۵: ۶۳) دکتر سید محمد دادگران در کتاب مبانی ارتباط جمعی در تبیین نقش وسایل ارتباط جمعی آورده است: ویلبرام شرام بر اساس پژوهش های بی شمارش در مورد نقش وسایل ارتباط جمعی درجهان سوم می گوید: «ترغیب مردم در کشورهای در حال توسعه به تصمیم گیری پیرامون توسعه، زمینه دادن به آنها برای مشارکت موثر، تسریع و هماهنگ کردن تحولات مورد نظر همچنین تحقق توسعه اجتماعی با بسط آموزش و اطلاعات و تأثیرپذیری از طریق وسایل ارتباط جمعی و توسعه فرهنگی و اقتصادی محقق می شود.» (دادگران، ۱۳۹۱: ۱۰۵ ـ ۱۶۴)

تبلیغات به مثابه گفتمان دانش ـ قدرت میشل فوکو: تشبیه تبلیغات به عنوان یک رژیم حقیقت ـ قدرت همزمان هم می‌تواند محدودکننده و هم فراهم کننده یک توصیف از تبلیغات باشد و محدودکننده به این دلیل که احتمالا نگاه‌ها را تنها به سوی جنبه‌های سرکوبگر و محدودکننده آن می‌کشاند. اگرچه این جنبه ها همواره در تبلیغات حضور دارند و کارکرد اصلی را در نظام تبلغات معاصر دارند(فوکو، ترجمه سرخوش،۱۳۹۲: ۳۶).

نظریه ارتباطی اشاعه و نوآوری اورت.ام. راجرز: به اعتقاد متفکران حوزه نوسازی روانی به خصوص راجرز و همکارانش مقابله و برخورد با امری نو دارای مکانیزمی است که متاثر از عوامل گوناگونی است. فنآوری ‏های ارتباطی و اطلاعاتی به عنوان ابزاری نو، هم کارکرد ارتباطی و هم کارکردهای دیگری از قبیل آموزشی، اطلاع‌رسانی و غیره دارند. با توجه به تبیین نظریه ‏های نشر، این فنآوری ‏ها می ‏توانند تغییرات و واکنش ‏هایی را در جامعه روستایی داشته باشد. همان گونه که ورود فن آوری‏ هایی نظیر رادیو، تلویزیون و اداوت کشاورزی در این جامعه داشته است.

راجرز با این هدف دست به مطالعه نشر نوآوری می ‏زند که معتقد است، اگر چه حقیقت دارد که ما بیش از هر زمان دیگری در عصر تغییر زندگی می‏ کنیم اما ساختار نظام اجتماعی و ویژگی‏ های فردی غالبا مانع نشر نوآوری‏ ها می‏ شود. فعالیت ‏های ما در زمینه آموزش، کشاورزی، پزشکی، صنعت و مانند آنها، غالبا بدون بهره ‏گیری از مزایای آخرین دانسته‏ های پژوهش جاری است (راجرز، ترجمه کرمی و فنایی،۱۳۶۹: ۷۳).

نقش‌های اجتماعی ارتباطات: نظریه‌های مربوط به نقش های اجتماعی و کارکردهای ارتباطات پس از جنگ جهانی دوم در دیدگاه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی ارتباطی، تأثیرهای خاصی به جا گذاشتنه اند. تعریف و طبقه بندی دقیق نقش های اجتماعی ارتباطات، برای نخستین بار از سوی هارولدلا سول، محقق معروف آمریکایی در مقاله ای که در سال ۱۹۴۸ در این باره نوشت(لاسول ،۱۹۷۵)، صورت گرفت. وی در این مقاله، سه نقش اساسیِ نظارت بر محیط (نقش خبری)، ایجاد و توسعۀ همبستگی‌های اجتماعی (نقش تشریحی) و انتقال میراث فرهنگی (نقش آموزشی)، برای وسایل ارتباط جمعی در نظر گرفت.

بر اثر توجه خاصی که در مطالعات «فراگرد ارتباط» به دریافت کنندگان پیام شده است، مفهوم «همگرایی»، که معرف استنباط ها و ادراک های مشترک افراد در مورد موضوع ها و مسائل معین است نیز اهمیت خاص یافته است. با تکیه بر این مفهوم، گفته می‌شود که هر چه میزان همگرایی افراد بیشتر باشد، جریان ارتباط بین آنها مؤثرتر می‌شود. (محسنیان راد،۱۳۹۰: ۹۱).

نقش ارتباطات گرافیکی: ارتباط گرافیکی در دنیای مدرن امروز، واسطه ای برای پیوند جامعه و هنر می باشد. آثار ارتباطات گرافیک امروزه همه جا در زندگی ما پیوند خورده و کاربرد دارند. طراحی‌ اسکناس‌ها، آرم‌های مختلف، تابلوهای راهنمایی، بروشورها، عکاسی و… شبیه به اکسیژنی شده‌اند که تا زمانی که حضور دارند و تنفس می کنیم، متوجه نقش حیاتی آنها نمی‌شویم. (محسن زاده، ۱۳۹۵: ۱۶)

به خدمت گرفتن تمامی شیوه‌های رایج در بیان هنری پیام برای واگویه مستقیم یا غیرمستقیم پیام با عنایت به موقعیت‌های زمانی و مکانی، هنری است که مدیران موفق روابط عمومی را از دیگر همکاران شان جدا می‌سازد. استفاده از ارتباطات تصویری بخصوص گرافیک خبری و اطلاع رسان می تواند با ایجاد جذابیت در ارائه پیام ها، منجر به تشویق، ترغیب و اقناع مخاطب و شناخت پتانسیل های طبیعی و جاذبه های شغلی در کشور در حوزه های مختلف مانند کشاورزی، دامداری، صنعت، گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات، فرهنگ، اقتصاد و  شناسایی ظرفیت ها، منابع و مناطق مستعد سرمایه گذاری و در نهایت اشتغال زایی و کارآفرینی شود.

با توجه به اعتقاد متفکران حوزه نوسازی روانی به خصوص راجرز و همکارانش مقابله و برخورد با امری نو دارای مکانیزمی است که متاثر از عوامل گوناگونی است. اندیشه‌های نو توسط افراد در درجات مختلف پذیرش می شوند و وسایل ارتباط جمعی با ترکیب دانش، مهارت و نگرش های مختلف، معنا و محتوای ذهن و افکار دینی را در قالب سبک های جدید آموزشی و از طریق رسانه های نوین ارتباطی به عموم گیرندگان پیام و مخاطبین منتقل می کند.

فوکو به گفتمان قدرت معتقد است و در جامعه مردم را بازیگران حاکمان می داند. به طوری که یک عده معدود مشغول تماشای بازی و تئاتر عموم مردم طبق برنامه و سلیقه و بازیگردانی خودشان هستند. در صورتی که در زمان های گذشته سیاه چال هایی بود که افرادی در آن زندگانی بودند و از نور و روشنایی محروم بودند اما امروز افراد در جامعه زندانی ناظران هستند که به آن نظام سراسر بین در گفتمان زندان ها گفته می‌شود و هم اکنون فضای مجازی نقشِ گفتمان دانش و قدرت را در انتقال پیام ها، تأثیرگذاری، تشویق و ترغیب و اقناع مخاطب در راستای رشد سرمایه گذاری در حوزه کار، تولید داخلی و مقابله با چالش بیکاری را دارد.

در حوزه ارتباط جمعی دنیس مک کوائیل از تأثیر پیام های رسانه های جمعی بر زندگی روزمره ما سخن می گوید: «کمتر کسی را می توان یافت که سرچشمه اطلاعات و عقایدش را نتوان در رسانه ها پیدا کرد. این همه پول و تلاش صرف آن می شود که رسانه ها در جهانی هدایت شوند که تأثیر دلخواه ارتباط گر تحقق یابد.»(بیژنی، ۱۳۹۱: ۳۴)

با واکاوی نظریه‌های مربوط به نقش های اجتماعی و کارکردهای ارتباطات، روابط عمومی ها با استفاده از ظرفیت های گسترده ای که دارند یکی از مهم ترین عناصر تأثیرگذار و نقش آفرین در ساختار اجتماعی جوامع و توجه مخاطبین به پیام های رسانه ای هستند.

روابط عمومی های دولتی و خصوصی با ایفای نقش‌های مرتبط با آموزش، توسعه همبستگی اجتماعی و همگرایی افراد،  خلق ایده های جذاب تولید محتوای شبکه های اجتماعی برای جذب مشتری با استفاده از فناوری های نوین ارتباطی و هنر ارتباطات می توانند در راستای تولید و اشتغال تأثیرگذار باشند.

اهمیت کار و تولید در دین اسلام
در قرآن کریم کتاب آسمانی دین مبین اسلام، آیات فراوانی در اهمیت کار و تولید از سوی خداوند متعال، رزاق و روزی ده وحی شده که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:
۱. «وَأَن لَیسَ لِلإِنسَانِ إِل’َا مَا سَعَى»(نجم: ۳۹)؛ و اینکه براى انسان جز حاصل تلاش او نیست.
۲. «وَمَن جَاهَدَ فَإِنمَا یُجَاهِدُ لِنَفسِهِ إِن اللهَ لَغَنِیعَنِ العَالَمِینَ»(عنکبوت: ۶)؛ هر انکس که کوشش و مجاهدت کند همانا برای خود کوشش کرده، خداوند از تمام عالمیان بی نیاز است.
۳. «هُوَ أَنشَأَکُم مِنَ الأَرضِ وَاستَعمَرَکُم فِیهَا فَاستَغفِرُوهُ» (هود:۶۱)؛ خداوند متعال در این آیه مبارکه زمین را در اختیار بشر قرار داده تا اشتغال به وجود آورده و آن را به آبادانی تبدیل کند و زمینه اشتغال در خلقت فراهم شده است.
۴. «وَ سَخرَ لَکُم ما فِی السماواتِ وَ ما فِی الأَرضِ جَمِیعاً مِنهُ إِن فِی ذَالِکَ لَئَایَاتٍ لقَومٍ یَتَفَکرُونَ» (جاثیه: ۱۳) ؛ و آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را برای شما مسخر کرد و همه ‏اش از او است و در این خود آیاتی است برای مردمی که تفکر کنند.
ابر و ماه و مه و خورشید و فلک در کارند / تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری (سعدی)
در سیره و روش انبیاء و اولیای الهی و امامان معصوم نیز در اهمیت تلاش و کار موارد فراوانی ذکر شده است.
رسول مکرم اسلام (ص) فرمودند: «الجالب الی سوقنا کالمجاهد فی سبیل الله و المُحتکر فی سوقنا کالمُلحد فی کتاب الله»؛  واردکننده جنس به بازار اسلامی مانند مجاهد در راه خدا و مُحتکر در بازار اسلامی همانند مُلحد و کافر نسبت به کتاب خدا است. (نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۱۷)
نیز در جای دیگر پیامبر اسلام(ص) جهاد اقتصادی را به مراتب از جهاد رزمی و نظامی افضل دانسته و چنین فرمودند: «لَعَثرَهٌ فی کَد حَلالٍ عَلى عَیلٍ مَحجوبٍ أفضَلُ عِندَ الله ِ مِن ضَربِ سَیفٍ حَولاً کامِلاً لا یَجِف دَما مَعَ إمامٍ عادِلٍ»؛ جهاد در طلب روزى براى خانواده ناتوان، نزد خداوند برتر است از یک سال پیوسته شمشیر زدن همراه امام عادل. (کنز العمال ، ج ۴، ص ۶ ، ح  ۹۲۰۹ )
پیامبر اکرم(ص) نیز فرمودند: «الکادعَلى عِیالِهِ مِن حَلالٍ کَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ الله ِ»؛ آن که خانواده خویش را از حلال روزى مى دهد، مانند مجاهدِ در راه خدا است. (من لا یحضره الفقیه: ج ۳، ص ۱۶۸، ۳۶۳۱)

اهمیت کار و تولید در کلام امام خمینی(ره) و امام خامنه ای(مدظله العالی)
بنیان‌گذار جمهوری اسلامی فرمود: خداوند تبارک و تعالی مبدأ کار است کار مثل جلوه حق تعالی می ماند که در تمام موجودات سرایت کرده است همه ذرات وجود کارگرند. (صحیفه امام، ج۷، ص۱۷۱-۱۷۴)
همچنین امام خمینی (ره) در وصیت نامه الهی و سیاسی اش در این مورد چنین فرموده اند: بر دولت ها و دست اندر کاران است چه در نسل حاضر و چه در نسل آینده که از متخصصین خود قدر دانی کنند و آنان را با کمک های مادی و معنوی تشویق به کار نمایند و از ورود کالاهای مصرفی وغیر ضروری جلوگیری نمایند و به آنچه دارند بسازند تا خود همه چیز بسازند.(صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۴۱۷)
مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) فرمودند: «استقلال یک کشور وابسته به کار است».(۰۴/۰۲/۸۷)
رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی سال ۱۳۹۶ بیان داشتند: «من شعار امسال را اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال قرار می‌دهم. یعنی اقتصاد مقاومتی عنوان کلی است بعد تولید و اشتغال، این مجموع نقاطی است که بایستی همه بر روی آن متمرکز بشوند مطالبه من و مطالبه مردم از مسئولین عزیز و محترم این است که بر روی این دو نقطه متمرکز بشوند و کارها را با برنامه ریزی انجام بدهند.»

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسوولان و کارگزاران نظام که در سوم مرداد ۹۱ برگزار شد در زمینه اقتصاد مقاومتی و الزامات آن فرمودند:

«ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتی» را مطرح کردیم. همه کسانی که ناظر مسائل گوناگون بودند، می ‏توانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادی بر کشور است. معلوم بود و طراحی‏ ها نشان می ‏داد که اینها می ‏خواهند بر روی اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما برای آنها نقطه مهمی است. هدف دشمن این بود که بر روی اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملی لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملی دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامی جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادی دشمن این است، و این محسوس بود؛ این را انسان می ‏توانست مشاهده کند.

مسئله اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتی مهم است. البته اقتصاد مقاومتی الزاماتی دارد. مردمی کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتی است. این سیاست‏ های اصل ۴۴ که اعلام شد، می ‏تواند یک تحول به وجود بیاورد؛ و این کار باید انجام بگیرد. البته کارهایی انجام گرفته و تلاش ‏های بیشتری باید بشود.

بخش خصوصی را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادی تشویق بشوند، هم سیستم بانکی کشور، دستگاه ‏های دولتی کشور و دستگاه‏ هایی که می‏ توانند کمک کنند – مثل قوه‏ مقننه و قوه قضائیه کمک کنند که مردم وارد میدان اقتصاد شوند.

کاهش وابستگی به نفت یکی دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتی است. این وابستگی، میراث شوم صد ساله ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیت‏ های اقتصادی درآمدزای دیگر جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه اقتصاد انجام داده ‏ایم.

امروز صنایع دانش بنیان از جمله کارهایی است که می ‏تواند این خلأ را تا میزان زیادی پر کند. ظرفیت‏ های گوناگونی در کشور وجود دارد که می ‏تواند این خلأ را پر کند.

همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هر چه ممکن است، وابستگی خودمان را کم کنیم.

مسأله مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تنذیر. هم دستگاه‏ های دولتی، هم دستگاه ‏های غیردولتی، هم آحاد مردم و خانواده‏ ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعا جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادی است؛ انسان می ‏تواند ادعا کند که این اجرا جهاد فی‏ سبیل ‏الله را دارد.

 یک بُعد دیگر این مسأله تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همه دستگاه‏ های دولتی توجه داشته باشند- دستگاه‏ حاکمیتی، مربوط به قوای سه ‏گانه – سعی کنند هیچ تولید غیر ایرانی را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلی را بر مصرف کالاهائی با مارک‏ های معروف خارجی که بعضی فقط برای نام و نشان، برای پُز دادن ، برای خودنمائی کردن در زمینه‏ های مختلف دنبال مارک ‏های خارجی می ‏روند ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند.

 

سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی

با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون زا، پیشرو و برون گرا در ۲۴ بند توسط مقام معظم رهبری ابلاغ گردید که برخی از آن عبارتند از:

ـ توسعه کارآفرینی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم درآمد و متوسط

ـ پیشتازی اقتصاد دانش بنیان و اجرای نقشه جامع علمی کشور با افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه

ـ  رشد بهره وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمند سازی نیروی کار، تقویت رقابت پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استان ها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت های متنوع در جغرافیای مزیت های مناطق کشور

ـ استفاده از ظرفیت های اجرای هدفمندسازی یارانه ها در جهت افزایش تولید،اشتغال و بهره وری،کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخص های عدالت اجتماعی

ـ سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف با افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش، مهارت، خلاقیت، کارآفرینی و تجربه

ـ افزایش تولید داخلی نهادها و کالاهای اساسی (بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص

ـ تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید(مواد اولیه و کالا)

ـ مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید و…

 

اقدام عملی برای اقتصاد مقاومتی

نامگذاری سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به «اقتصاد مقاومتی» به این معناست که باید اولویت همه برنامه ها، مقاوم سازی اقتصاد باشد. برای تحقق اقتصاد مقاومتی باید اقتصاد دانش بنیان توسعه داده شود و سهم تولید از هدفمندی یارانه ها، حمایت از صادرات و جلوگیری از خام فروشی بخصوص در معادن و نگاه به توان داخلی لحاظ گردد.

اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری امور به بخش های خصوصی واقعی یکی از راه ها برای رونق واحدهای تولیدی است.

ارزیابی و انتظار مردم تداوم سیاست های اقتصاد مقاومتی و برنامه ریزی صحیح برای تکیه بر تولید داخلی، حمایت از اشتغال جوانان، استفاده از اجناس و کالاهای ایرانی، حمایت از کارگاه ها و کارخانه های داخلی، حمایت از کارآفرینان و نخبگان، توسعه اشتغال مولد و تقویت فضای کسب و کار، پرداخت تسهیلات وام بانکی کم بهره در حمایت از صنایع تولیدی تا رسیدن به نتیجه مطلوب است.

دیگر نمی توانیم تنها به درآمدهای نفتی متکی باشیم. نفت، نعمت بزرگی است که در حقیقت باعث تنبلی ما شده چراکه سود سرشار از استخراج و فروش این ثروت ملی طی سال‌های گذشته صرف هزینه بودجه جاری و عمرانی کشور شده است.  کاهش وابستگی به درآمد نفتی یکی از شاخص ها و اقدام عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی است که با برنامه ریزی مناسب و تعیین زمان بندی منظم، باید در بودجه دولتی لحاظ گردد.

متأسفانه در چند دهه اخیر مرتباً از درآمد نفتی انتظار حل مسائل روز اقتصادی کشور را داشتیم که به عنوان یک تزریق یا مکمل به اقتصاد ایران آن را سرپا نگه داشته و توانسته وضعیت موجود را حفظ کند که بایستی این نگاه به طور کلی تغییر کند و وابستگی وضعیت جاری اقتصاد ایران کم شود و ایجاد ثروت، رونق تولید و شاخص های دیگر برای تحقق اقتصاد مقاومتی با کمک نفت بهبود یابد.

با برنامه ریزی مناسب و اقدام عملی برای اقتصاد مقاومتی می توان توسعه حال و آینده اقتصاد ایران را شاهد بود. برنامه سالیانه بودجه کشور به عنوان یک سند مؤثر و اثربخش در حوزه اقتصاد ایران می باشد و با توجه به قرار گرفتن درصد بالایی از بودجه دولت در انحصار شرکت های دولتی، مهم ترین نکته در تدوین و اجرای این بودجه، انضباط مالی شرکت های دولتی است.

از دیگر نکات مهم برای تحقق این امر، اقدام عملی برای پرداخت مطالبات بخش خصوصی از دولت می باشد که با پرداخت آن، رقم قابل توجهی به بخش تولید تزریق شده و باعث می شود بخشی از مشکلات تولید برطرف شده و با افزایش ظرفیت تولید، شاهد رونق در اقتصاد باشیم.

در حال حاضر نعمات الهی شامل مواد اولیه، نیروی انسانی تحصیل کرده، متخصص و انرژی به صورت گوناگون در داخل کشور موجود می باشد که روابط عمومی ها باید بستر استفاده از توانمندی های داخلی کشور برای تولید رقابتی و صادرات محور را بیش از پیش فراهم کنند.

در حقیقت اقتصاد مقاومتی نگاه به همه بخش های اقتصادی ایران دارد که با هدف رونق اقتصاد، رفع بیکاری، خروج از رکود و مقاوم شدن اقتصاد در مقابل تهدیدات خارجی ـ که می تواند منشأ آن بحران‌های اقتصادی جهانی و یا دشمنی های معمول با جمهوری اسلامی ایران باشد ـ باید عملی گردد.

برخی از راهکارهای عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی عبارتند از:

۱- نقطه شروع اقتصادمقاومتی، سیاستگذاری برای اصلاح الگوی مصرف است. مصرف، تولید را جهت می‌دهد و این دو درکنارهم، جهت سرمایه گذاری را مشخص می کنند. رونق تولید داخلی و کاستن از وارداتی که می‌تواند به افول و کم رونقی و توقف واحدهای تولیدی داخلی منجرشود، موجب استقلال اقتصادی، قطع وابستگی به خارج و ارتقای تکنولوژی درسطح کلان تر می شود . البته باید به گونه‌ای عمل کرد که اقتصاد مقاومتی به معنای تحمیل فشار به مردم نباشد.

۲-. افزایش بهره وری درتولید،کاهش قیمت تمام شده تولیدات، کیفیت بهتر و خدمات بیشتر در رقابت با تولیدات خارجی و کاهش واردات، حمایت ازتولید ملی به ویژه تولیدات استراتژیک

۳- کاهش آمار بیکاری و خشکاندن ریشه های فقر و آسیب های اجتماعی ناشی از بیکاری در جامعه.

۴- فعال سازی سیستم های حمایتی پولی و مالی و بیمه ای بخش تولید برای تحرک دراقتصاد داخلی و نیز حمایت از صادرات کالاهای غیرنفتی.

۵- افزایش واردات دانش فنی، خطوط تولید و ماشین آلات در ازای کاهش واردات کالاهای مصرفی با توجه به اهمیت این نوع معاملات در عصر اطلاعات، همزمان با تولید علم و تولید دانش فنی و حمایت از شرکت های دانش بنیان.

۶- توجه به معضل تورم و برقراری یک نظام قابل پیش بینی و قابل مدیریت درقبال شاخص تورم وتطبیق آن با سطح حقوق ودستمزدها و نیز قیمت ارز در پیشگیری سیاست های بهینه دراین فرآیند.

۷- تبدیل تهدیدها به فرصت ها در روند تامین کالاها به این معنا که به محض اعمال تحریم در برخی از کالاها، شکل دهی به عزم ملی درحوزه فناوری و صنعت و تجارت برای ایجاد خود کفایی کامل یا حداقل خود اتکایی درتولید و تامین این اقلام.

۸- برقراری ارتباطات خاص اقتصادی با برخی از کشورهای دوست، گسترش ارتباطات اقتصادی با کشورها و بلوک های منطقه ای و گسترش شرکای تجاری از یک شریک عمده به چند شریک کوچکتر.

۹- شکل گیری روحیه جهاد اقتصادی، تولید ملی وحمیت ایرانی. ضمن آنکه برای تقویت اقتصادی ملی، “دیپلماسی اقتصاد مقاومتی” نیزلازم است. هدف از این نوع دیپلماسی تبیین دستاوردهای اقتصاد مقاومتی درمقابل فشارهای وارده است. فشارها در مورد کالای مصرفی و شاخص‌های روزمره اقتصادی وارد می شود، ولی دستاوردهای مقاومت کشور، دستاوردهایی استراتژیک و بلندمدت هستند، همچون خودکفایی درتکنولوژی ها و فناوری های برتر(هسته ای )، استقلال در سیاست خارجی و…

۱۰- خودداری از اسراف و ضایع کردن کالاها و ذخیره سازی کالاهای اساسی در ابعاد حجیم توسط دولت و انبارهای کوچک و هدایت شده و هوشمند توسط مردم (مانند کشور سوئیس) حتی در زمان صلح و آرامش جهت تامین امنیت غذایی مردم .

در کشور پهناور ایران ظرفیت های خوبی در زمینه تولید وجود دارد که با تدبیر و مدیریت مناسب در جهت رونق و بهره وری از ظرفیت های موجود می توان اقدامی عملی در راستای اقتصاد مقاومتی انجام داد. از اقدامات مهم روابط عمومی ها بخصوص در نهادهای دولتی توجه دادن مسئولان به موارد فوق بویژه اطلاع رسانی و ترغیب مخاطبان به اصلاح الگوی مصرف، تقویت رونق تولیدات داخلی، اتکاء کشور به تولیدات داخل، احیاء تولید و استفاده از سرمایه گذاری‌هایی ـ که قبلا بیشتر انجام شده ـ همچون توسعه گردشگری می باشد.

 

گردشگری و اقتصاد مقاومتی

هر کشوری با توجه به موقعیت جغرافیایی، شرایط بومی در جستجوی فرصت های مناسب برای درآمدزایی است. کشور ایران نیز باید از راه های مختلف به این مهم دست یابد.

متاسفانه در سال های گذشته تنها با تکیه به اقتصاد نفتی بدون بهره وری مناسب از کشاورزی – به دلیل کم آبی یا جغرافیای خشک – همچنین نبود اقتصاد پایدار در حوزه صنعت نتوانسته ایم از فرصت های پیشرفت اقتصادی به نحو مطلوب بهره برده و شاهد رشد و توسعه پایدار باشیم.

یکی از مهم ترین فرصت های درآمد برای هر کشوری میراث فرهنگی، هنری، زیارتی، طبیعی، تاریخی و جاذبه های گردشگری می باشد.

به گزارش سایت رسمی سازمان جهانی جهانگردی، در سال ۲۰۱۳ رقم درآمد جهانگردی در جهان به ۱۱۵۹ میلیارد دلار رسید که طبق آمار، سهم ایران فقط ۵ درصد است و این در شرایطی است که سرزمین ما بیش از ۳۱ هزار اثر و جاذبه تاریخی، فرهنگی دارد و در فهرست ۱۰ کشور برتر جهان است. پیش بینی کرده اند که این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۲۲۰۰ میلیارد دلار افزون می شود.

هم اکنون در جهان ۲۰۰ میلیون نفر در صنعت گردشگری اشتغال دارند (معادل ۸ درصد مشاغل جهان) و گردشگری اولین منبع درآمد ۶۰ کشور جهان است. همچنین به ازای هر گردشگر ورودی به طور مستقیم؛ برای ۴ تا ۱۰ و به طور غیرمستقیم برای ۱۵ تا ۱۸ نفر، فرصت شغلی ایجاد می شود و این در شرایطی است که برای تولید هر شغل در ایران به مبلغی بین ۲۰ تا ۷۰ میلیون تومان سرمایه گذاری نیاز است و ما در کشور به ۶ میلیون شغل پایدار نیاز داریم . (زم، ۱۷، ۱۳۹۴)

این ارقام نشان می دهد که چگونه رونق توریسم و گردشگری می تواند راهی برای کاهش بیکاری و افزایش درآمد ملی باشد.

روابط عمومی ها با تدبیر و برنامه ریزی جدی و فوری برای افزایش تنوع و جذابیت در برنامه سفرهای داخلی، شناسایی گردشگری حلال و جذب سرمایه گذاران و گردشگران داخلی و خارجی برای توسعه هر چه بیشتر در حوزه گردشگری  می توانند منجر به رونق بخشی و گسترش صنعت گردشگری، رشد فرهنگی، توسعه اجتماعی، جبران وابستگی به اقتصاد نفتی شوند و در دست یابی به اقتصاد مقاومتی نقش آفرین باشند.

 

نقش روابط عمومی ها در اقتصاد مقاومتی

به منظور بررسی نقش روابط عمومی ها در تحقق اقتصاد مقاومتی ابتدا مفهوم توسعه اقتصادی را تعریف می کنیم: تغییر و تحولات بنیادی و زیر بنایی در نظام های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی جامعه که به موجب آن جامعه به رشد و شکوفایی دست می یابد .

گرین برگ اندیشمند حوزه ارتباطات می گوید: «رشد و توسعه ارتباطات منجر به پیشرفت اقتصادی و اجتماعی می شود.» (حق گویی و صوفی، ۱۳۹۱: ۳۹ – ۴۵)

شعار روز جهانی ارتباطات توسط اتحادیه جهانی مخابرات در سال ۲۰۱۶ به «کارآفرینی فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تأثیر اجتماعی» نامگذاری شده است و با توجه به ابلاغ شعار سال توسط رهبر معظم انقلاب به «اقتصاد مقاومتی؛ تولید ـ اشتغال»؛ روابط عمومی های می توانند با استفاده بهینه از حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین اقتصاد دانش بنیان در تولید ثروت ملی، کارآفرینی و تحقق اقتصاد مقاومتی موفق باشند.

برای تبیین شعار روز جهانی ارتباطات و نقش ارتباطات در ایجاد کارآفرینی و ثروت ملی توسط علم ارتباطات و فناوری اطلاعات می توان به شرکت ها و کارگاه های کوچک در داخل یا خارج کشور اشاره کرد که با اندک سرمایه اما با ایده و پشتکار قوی فعالیت خود را آغاز کردند و پس از چند سال در سطح جهان خوش درخشیدند. به طور مثال آقای بیل گیتس موسس شرکت مایکروسافت که غول نرم افزاری و به طور متوالی در چندین سال اخیر ثروتمندترین فرد جهان می باشد با شعاری به این مضمون که «هر دستگاه رایانه خانگی در سراسر جهان باید از برنامه ها و نرم افزارهای این شرکت استفاده کند»؛ فعالیت خود را تنها با دو نفر آغاز کرد و هم اینک جزو ثروتمندترین افراد دنیاست که توانست اقتصاد دانش بنیان را به منصه ظهور رسانده و با دانش، ثروت، کارآفرینی و فرصت اشتغال را  برای بیش از ۸۹ هزار کارمند در ۱۰۵ مرکز در سراسر جهان ایجاد کند.

پاسکال فیزیک دان و ریاضی دان فرانسوی افکار عمومی را ملکه جهان می داند و مارشال مک لوهان اندیشمند حوزه ارتباطات به اهمیت رسانه در جهانی کردن پیام اشاره می کند. روابط عمومی ها با مسلح شدن به سلاح هنر، تخصص، شجاعت، صداقت، علم، مطالعه، روحیه پی‌گیری، پشتکار و کار شبانه روزی، با شجاعت، تواضع و صبر باید به عنوان واسطه بین مسئولین، مردم و افکار عمومی باشند تا با تعامل فیمابین، نقش خود را در حوزه اطلاع رسانی، تبلیغات، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به مردم به درستی انجام دهند.

یکی از مهم ترین وظایف روابط عمومی ها حمایت از تولید ملی، ایجاد اشعال و توسعه کارآفرینی است  و مدیران روابط عمومی باید بستری فراهم آورند تا به توانمندسازی نیروی کار در حوزه‌های مختلف تولید و صنعت بیشتر توجه شود تا با رقابت بیشتر، به‌کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع، استفاده از اصل تجربه‌محوری، تخصص کارشناسان و اقتصادِ دانش‌بنیان؛ همچنین کار، سعی و تلاش شبانه‌روزی؛ شاهد افزایش تولید، اشتغال، بهره‌وری و ارتقای شاخص‌های عدالت اجتماعی بوده و در مقابل تهدیدهای دشمنان، آسیبی متوجه کشور نشود.

روابط عمومی با تولیدات هنری همچون گرافیک خبری و اطلاع‌رسان و استفاده از رسانه های جمعی همچون رادیو، تلویزیون و استفاده از بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات بویژه در فضای مجازی با ایجاد جذابیت‌های تصویری، انتشار اطلاعات و اخبار نقش مهمی در انتقال پیام های موردنظر از جمله سیاست ها و استراتژی های نظام مقدس جمهوری اسلامی، فرهنگ سازی و اقدام عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی دارد.

نقش روابط عمومی  ها در توسعه اقتصاد مقاومتی، اطلاع رسانی، آگاهی بخشی و توسعه دانش، مهارت و قابلیت های فردی است. روابط عمومی در چشم انداز آینده و رعایت صد در صد اقتصاد مقاومتی بایستی برای جامعه خود الگو بوده و آموزش زندگی شرافتمندانه را برای ایجاد توازن بین کار و زندگی، تقویت بنیان خانواده و تامین عزت و کرامت  انسانی سرلوحه اهداف  و برنامه های خود قرار داده و به اجرا درآورد  و در بیشتر اهداف اقتصاد مقاومتی تعهد خود را به قانون نظم و انظباط، وجدان کار، مسئولیت پذیری، درستکاری و پاسخگویی در همه عرصه های مرتبط به وضوح به نمایش بگذرد و امانت داری و حفظ اسرار را شالوده فعالیت های خود قرار داده و از اقداماتی که در تعارض با منافع مردم و موجب زیان رسانی به دیگران باشد پرهیز نماید.

در حوزه انرژی (آب، برق،گاز ، و… ) و همچنین فراورده های خوراکی و کالاهای مصرفی؛ آموزش اصولی مصرف بهینه انرژی و سایر محصولات توسط روابط عمومی سازمان های مربوطه از طریق روش های گوناگون آگاهی بخشی و همچنین معرفی هر چه بیشتر اهداف واقعی و علمی نقش درست مصرف کردن در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی از جمله اموری است که روابط عمومی ها برای تحقق اقتصاد مقاومتی بایستی به آنها  بپردازند.

در عصری که استفاده از ابزارهای الکترونیک با توجه به اقتضائات دنیای مدرن، امری ضروری و گریزناپذیر است، روابط عمومی سازمان‏ ها که خود رهبر و پیشتاز استفاده از ابزارهای نوین هستند می ‏توانند نقشی اساسی و مؤثر داشته باشند.

روابط عمومی ‏ها و خصوصاً روابط عمومی دانشگاه‏ ها با توجه به فضای پویا و با نشاط آنها به دلیل حضور دانشجویان و اساتید برجسته، خلاقیت و نوآوری، یکی از فاکتورهای مهم و در خور توجه آنان محسوب می ‏شود. به این دلیل در روابط عمومی ‏ها، هیچ‏گاه نباید به گذشته بسنده کرد، بلکه باید با استفاده از ابزارهای نو و طراحی و انجام امور خلاقانه، خلاقیت و نوآوری را در مجموعه بوجود آورده، به کل سازمان تعمیم داده و تحرک و نشاط سازمانی را در راستای تحقق شعار سال ایجاد کنند.

 

نتیجه گیری

در عصری که استفاده از ابزارهای الکترونیک با توجه به اقتضائات دنیای مدرن، امری ضروری و گریزناپذیر است، روابط عمومی سازمان‏ ها که خود رهبر و پیشتاز استفاده از ابزارهای نوین هستند می ‏توانند نقشی اساسی و مؤثر را در اجرای سیاست های کلی و جزئی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و سازمان و شرکت تحت مدیریت خود داشته باشند.

دست اندرکاران و ارتباط گران به ویژه روابط عمومی ‏ها بویژه در مراکز متولی مرتبط با حوزه های دانش بنیان، تولید، اقتصاد، کشاورزی، صنعت، دام و طیور، گردشگری و آموزشی و سایر رشته ها می بایست فضای پویا و با نشاط اجتماعی را فراهم کنند و از ظرفیت همه اقشار مردم بویژه نخبگان و مخاطبین استفاده کنند تا منجر به خلاقیت و نوآوری، توسعه کارآفرینی با تکیه بر اقتصاد مقاومتی شوند.

با نگاهی به مباحث ذکر شده وبا توجه به پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی، متخصصان روابط عمومی در انتقال پیام به مخاطبان و ترغیب آنان برای استفاده از تولیدات داخلی و ایرانی همچنین پیشرفت و رشد اقتصاد می توانند نقش موثری ایفا کنند و جایگاهی والایی در آگاهی بخشی ، همگرایی، انسجام، بسیج و تحقق شعار سال و رسیدن به توسعه پایدار را داشته باشند.

در پایان به اختصار پیشنهادات موردنظر برای تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی را بیان می کنیم:

ترغیب نخبگان، صاحبان صنایع و سرمایه گذاران برای پشتیبانی مادی و معنوی و سرمایه گذاری در بخش خصوصی و راه اندازی تولیدات کلان، اهتمام به اصل ۴۴ قانون اساسی در تقویت بخش خصوصی، تشویق و ترغیب مردم برای مصرف تولیدات داخلی و ممنوعیت قانونی و شرعی مصرف کالاهای خارجی که مشابه آن در داخل تولید می شود، توجه دولت به مشاغل خانگی و صنایع و تولیدات خُرد، حمایت دولت با اعطای تسهیلات و کسر مالیات و…  از بنگاه های زودبازه اقتصادی و تولیدکنندگانی که به بیمه کارگر داخلی مبادرت می کنند.

 

فهرست منابع و مآخذ

قرآن کریم

سایت امام خامنه ای(مدظله العالی) به نشانی اینترنتی khamenei.ir

صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی(ره) (۱۳۸۹)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

اسکندری‌، محمود (۱۳۸۳)، افکار عمومی‌، روابط‌عمومی و ارتباط‌، تهران: راه و دانایی.

امیری، سمانه(۱۳۹۳) بررسی دیدگاه‌های کارشناسان عضو انجمن‌های روابط‌عمومی تهران نسبت به عملکرد روابط‌عمومی‌ها در ایران‌، پایانامه مقطع کارشناسی ارشد؛ دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد تهران شرق (قیامدشت)؛ تهران.

اورت ام.راجرز، اف. فلوید شومیکر(۱۳۶۹)، رسانش نو‏آوری‏ ها ـ رهیافتی میان فرهنگی، ترجمه عزت اله کرمی و ابوطالب فنایی، شیراز: دانشگاه شیراز، چ اول.

باقریان، مهدی(۱۳۹۰)، سردبیر نشریه روابط عمومی الکترونیک، بخشی از گفت‌وگو در حاشیه هفتمین کنفرانس بین المللی روابط عمومی ایران ، تهران.

باقریان، مهدی(۱۳۹۴)، مقاله «روابط عمومی محض، حدود و کرانه‌های آن» ، شبکه روابط عمومی «شارا»(shara.ir).

بیژنی، مریم(۱۳۹۱)، مفاهیم و نظریه های ارتباط جمعی، تهران: همپا، چ اول.

حق گویی، احسن؛ صوفی، محمد رشید و… (۱۳۸۹)، تأثیر سواد رسانه‌ای بر تسریع توسعه‌ اجتماعی، تهران: موسسه همشهری.

پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۲)، نهج الفصاحه مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، تهران: دنیای دانش.

دادگران، سید محمد(۱۳۹۲) ، مبانی ارتباط جمعی، تهران: فیروزه.

دیندارفرکوش‌، فیروز؛ صدری نیا‌، حسین (۱۳۸۱)، روابط‌عمومی و رسانه‌، تهران‌: سایه روشن.

رضوانی گیل کلایی، غفار(۱۳۸۷)، مدیریت روابط عمومی و رفتارهای ارتباطی در سازمان خلاق، تهران: گوهر دانش.

زم، محمد علی (۱۳۹۴)، آیین جلال در گردشگری حلال، تهران:کتاب جمهور.

سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به نشانی اینترنتی rc.majlis.ir (سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴)

شنتون‌، جان (۱۳۸۴)، روابط‌عمومی و عصر دیجیتال، ترجمه مهدی باقریان‌، تهران: کارگزار روابط‌عمومی.

صدوق(شیخ)، (۳۸۱ ق)، من لا یحضره الفقیه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق.

فرخی، محبوبه(۱۳۹۲) بررسی ارایه الگو و شیوه‌های تدوین نظام مطلوب اطلاع رسانی در حوزه اخبار مدیریت شهری از دیدگاه مدیران روابط‌عمومی شهرداری تهران‌، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران.

فوکو، میشل(۱۳۹۲)، دیرینه‌شناسی دانش، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی، چ اول.

کاظم پور‌، زهرا؛ اشرفی؛ حسن؛ عبدالهی عظیمه سادات (۱۳۸۸)مقدمه ای بر روابط‌عمومی؛تهران‌:سمت.

کوئن، بروس(۱۳۸۷): مبانی جامعه شناسی، توسلی، غلام عباس، تهران: سمت، چ ۲۱.

متقی هندی، (۹۷۵ ق)، کنز العمال، مؤسسه الرساله، بیروت:  چاپ دوازدهم، ۱۴۰۹ ق.

محسن زاده، محمدجواد(۱۳۹۵)، نقش ارتباطات گرافیکی در جذب مخاطبان روابط عمومی، تهران: کارگزار روابط عمومی.

محسنیان‌راد، مهدی(۱۳۹۰)، ارتباط شناسی، تهران: سروش، چ یازدهم.

معتمدنژاد، کاظم(۱۳۸۵)، وسایل ارتباط جمعی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، چ پنجم.

یحیایی ایله ای، احمد(۱۳۹۰)، روابط عمومی حرفه ای، تهران: نشر جاجرمی.